Rafbókaárið 2012

Rafbókaárið 2012 var sérstaklega áhugavert. Fjölmargar útgáfur og forlög hafa gefið út titla í því formi og er óhætt að segja að það hafi komið umræðunni vel af stað, eins og sjá má í fjölmörgum bloggum og blaðagreinum. Hins vegar er eins og ákveðnir þættir umræðunnar komist ekki til skila og virðist sama hversu oft umræðan fer í gang, oftast snýst hún um sömu atriðin, þ.e. verðlagningu, aðgengi eða afritunarvarnir og svo loks Kindle.

Verðlagning

Mörgum finnst rafbækur dýrar. Séu vinsælustu titlar jólabókaflóðsins skoðaðir þá kosta þeir á milli 3.000 og 4.000 kr. í rafbókaformi. Í prentuðu formi kosta þeir frá 3.500 kr og upp undir 6.000 kr. Í sumum tilfellum munar ekki nema nokkrum hundrað körlum á rafbók og innbundnu eintaki.

Það er hverjum útgefanda í sjálfsvald sett hvert heildsöluverð hann ákveður, með því ákveður hann í raun hvert útsöluverð bókar sé, hvort sem um rafbók er að ræða eða prentaða, því flestar verslanir eru með ákveðna prósentu sem þær leggja ofan á heildsöluverðið. Álagning rafbókaverslanna er oftast nær um helmingur af álagningu hefðbundinna bókaverslanna.

Oft er kvartað yfir of háu verðlagi, í ljósi þess að ekki leggist prentkostnaður á rafbókina. Það er alveg rétt, en þó er ágætt að hafa í huga, að annar kostnaður gerir það engu að síður og oftast nær er hlutur höfunda stærri af sölu rafbóka, t.d. þarf að markaðssetja og prófarkarlesa rafbækur. Vissulega má segja að sá kostnaður dreifist jafnt milli prentaða eintaksins og rafbókarinnar, en kostnaðurinn er engu að síður til staðar.

Hins vegar nálgast útgáfur verðlagningu rafbóka hver á sinn hátt og höfum við hjá Rúnatý nálgast hana á þann hátt, að við viljum frekar vera í neðri mörkunum og selja þá hugsanlega eilítið fleiri eintök, en að vera við efstu þolmörk notenda og missa þannig þá af sölu.

Aðgengi eða afritunarvarnir

Eins og flestir unnendur rafbóka ættu að vita, þá hafa nokkrar útgáfur hérlendis ákveðið að notast við afritunarvarin ePub skjöl, sem sniðmát fyrir rafbækur sínar. Slíkt er gert fyrst og fremst til að verja útgáfurnar fyrir mögulegu tapi af ólöglegri dreifingu verka þeirra. Ólögleg dreifing er, sama hvað fólki kann að finnast, raunverulegt vandamál á netinu og nokkuð sem allir útgefendur hugverka hafa áhyggjur af, enda getur hún kostað þá háar fjárhæðir.

Hins vegar hefur þetta leitt til þess, að aðgengi notenda, t.d. notenda Kindle, er ekki sem best og því miður hefur umræðu verið haldið á lofti sem er í senn villandi og röng, bæði af hálfu forsvarsmanna stórra forlaga og rafbókasala. Mikilvægt er að rangfærslur sem fram koma hjá viðkomandi aðilum séu leiðréttar, þannig þeir notendur sem ekki eru vel upplýstir fái sem réttastar upplýsingar í hendur hverju sinni.

Afritunarvarnir eru þannig hugsaðar fyrst og fremst til að verja hag útgefenda og rithöfunda. Hins vegar er ágætt að hafa í huga, að á öllum stærstu íslensku deilisíðum er stranglega bannað með öllu að dreifa íslensku efni. Auk þess verðum við títt vör við það hugarfar, að íslenskir notendur vilji ekki dreifa íslensku efni, einfaldlega af því viðkomandi vill styðja íslenska listamenn. Við reiknum með að svo sé í miklum meirihluta tilfella og ákváðum að líta á það sem ásættanlegan fórnarkostnað, væri verkum okkar dreift lítilllega ólöglega, ef tryggt væri að aðgengi væri með allra besta móti og notendur þannig ánægðir.

Afritunarvörnin og skilmálar sumra rafbókaverslanna eru hins vegar þannig úr garði gerð, að efast má um hvort löglegt sé að kalla það kaup, þegar rafbók er keypt eftir þeim leiðum. Það er nokkuð sem við teljum vera áhyggjuefni, sérstaklega í ljósi þess að hægt er að loka aðgangi notenda og loka þannig á að þeir geti notað rafbækur eða skjölin sem voru varin með þeim hætti. Þannig hefur notandinn ekki lengur fulla stjórn á eign sinni og er spurning hversu eðlilegt sé að kalla slíkt kaup. Hvetjum við notendur til að kynna sér vel í hverju afritunarvörn og skilmálar viðkomandi rafbókaverslana felast, áður en fest eru kaup á rafbók.

Kindle

Eftirfarandi spurningu eða svipaða sjáum við oft á spjallsíðum og samfélagsmiðlum og okkur er ljúft að svara þeim eftir bestu þekkingu okkar: Af hverju get ég ekki fengið íslenskar bækur á Kindle’inn minn?

Það er hægt og í dag selja emma.is og skinna.is rafbækur á mobi sniði. Nokkur af stærstu forlögum landsins hafa ákveðið að gefa ekki efni út á því sniði, því erfitt er að afritunarverja það. Það svar er oft gefið, að Amazon framleiðir og selur Kindle lesbrettin fyrst og fremst til að selja bækur á læstu Mobi sniði og hafi ákveðið að hafa kerfi sitt lokað utanaðkomandi aðilum. Það er í senn villandi og rangt, Amazon hefur gefið það út að öllum sé frjálst að gefa út efni fyrir Kindle. Hins vegar styðst Kindle Store við ákveðin skráarformöt (AZW, Mobi, PRC og KF8) sem eru afritunarvarin af þeirra hálfu, með afritunarvarnarkerfi Amazon, sem útgefendur bóka sem seldar eru í Kindle Store, ráða hvort notuð sé á rafbækur þeirra. Í raun er sú krafa, að hvaða rafbókasala sem er geti notað afritunarvörn Amazon álíka undarleg og ef við myndum ætlast til að geta selt rafbækur okkar með afritunarvörn Skinna.is á ebækur.is. Afritunarvarnir téðra fyrirtækja eru einkaeign þeirra og getur Amazon, líkt og Skinna, skilyrt notkun þeirra við eigin verslanir.

Það er því í raun lítið annað en pólitísk ákvörðun hvers forlags fyrir sig, hvort gefið sé út efni fyrir Kindle eða ekki. Svarið við þeirri spurningu endurspeglar, að okkar mati, hvaða augum útgáfurnar líta lesendur og notendur rafbóka. Það er vissulega erfiðara að afritunarverja rafbækur fyrir Kindle og kallar það því eftir að útgáfur leggi meira traust á notendur en ella. Sumar útgáfur gera það, m.a. Rúnatýr, og gefum við út allt okkar efni fyrir alla rafbókalesara, því við teljum að besta leiðin til að koma í veg fyrir ólöglega dreifingu er að tryggja að notendur eigi auðvelt með að nálgast efnið eftir löglegum leiðum.

Hins vegar er leiðinlegt að sjá, hvernig útgefendur hafa vísað ábyrgðinni á þessu vali yfir á Amazon, sem hefur ekki annað til sakar unnið en að neita að taka örmarkaði á borð við þann íslenska inn í Kindle store. Enn leiðinlegra er að sjá forsvarsmenn stórra rafbókaverslanna ítreka það í eyru notenda sinna en á sama tíma tala um að þeir vildu glaðir gefa út efni fyrir Kindle. Glöggir notendur sjá hins vegar fljótlega í gegnum slíkt, því marga þá titla sem fáanlegir eru á einum stað aðeins í afritunarvörðu ePub formi, eru fáanlegir á þeim næsta í Mobi formi. Þannig er eitt í orði en annað á borði og ljóst að sumar rafbókaverslanir ganga erinda útgefenda í stað þess að bera hag notenda fyrir brjósti.

Að lokum langar okkur til að þakka ykkur kærlega fyrir viðskiptin og samskiptin á árinu sem nú er að líða. Á næsta ári munum enn sækja fram og stefnum á að gefa út fleiri furðusögur, vonandi þær fyrstu strax á fyrstu mánuðum nýs árs. Eigið gleðileg áramót og farsælt komandi ár.